مدلسازی رویشگاه بالقوه گونه ی گیاهی گون زرد (astragalus verus olivier) با استفاده از دو روش تحلیل عاملی آشیان اکولوژیک (enfa) و رگرسیون لجستیک (lr) در منطقه فریدون شهر استان اصفهان

چکیده شناسایی، حفظ و اصلاح رویشگاه ‍‍ های گیاهان دارویی و صنعتی مراتع، از نقطه نظر اقتصادی و اجتماعی حائز اهمیت است. امروزه با پیشرفت علم آمار و سیستم اطلاعات جغرافیایی، تعیین رویشگاه بالقوه ی گونه های گیاهی با استفاده از روش های مدلسازی میسر شده است. مدل های پراکنش گونه های گیاهی به عنوان یک الگوریتم آماری-تحلیلی تعریف می شوند که با توجه به مشاهدات میدانی و نقشه های داده های محیطی، پیش بینی توزیع گونه ها را میسر می سازند. این مطالعه با هدف مدلسازی و تهیه ی نقشه ی رویشگاه بالقوه ی گون زرد (astragalus verus olivier) به عنوان گونه ای دارای ارزش های حفاظت خاکی -دارویی با استفاده از روش رگرسیون لجستیک و تحلیل عاملی آشیان اکولوژیک در مراتع فریدون شهر استان اصفهان انجام شد. برای نیل به این هدف نقشه ی متغیرهای خاک از داده های مربوط به 70 پروفیل خاک منطقه ی مطالعاتی و نقشه ی متغیرهای اقلیمی از 10 ایستگاه هواشناسی معرف منطقه به کمک تکنیک های زمین آمار در اندازه تفکیک مکانی 90×90 متر تهیه گردید. همچنین مختصات 100 سایت به عنوان مکان های حضور و عدم حضور گونه با روش نمونه برداری تصادفی- طبقه بندی ثبت گردید. برای هر سایت نمونه برداری اطلاعات مربوط به حضور و غیاب گونه و متغیرهای محیطی ثبت و ارتباط بین پراکنش گونه و و عوامل محیطی با استفاده از دو روش رگرسیون لجستیک و تحلیل عاملی آشیان اکولوژیک تعیین و نقشه ی پراکنش بالقوه ی گونه ی گونِ زرد در منطقه مطالعاتی تولید گردید. روش تحلیل عاملی آشیان اکولوژیک (enfa)، فقط بر روی داده های حضور گونه متمرکز هستند که به مدل های پیش بینی کننده ی رویشگاه یا مدل های پروفیل موسوم هستند. این روش ترکیبی از سامانه ی اطلاعات جغرافیایی و آنالیز آماری تجزیه عاملی می باشد که دامنه پراکنش جغرافیایی گونه ی مورد مطالعه را با استفاده از داده های رخداد گونه و لایه های محیطی، به صورت نقشه ترسیم می نماید. خروجی این مدل نشان داد که مهم ترین عوامل محیطی تأثیرگذار بر پراکنش این گونه به ترتیب هدایت الکتریکی خاک، میزان کلسیم کربنات، اسیدیته ی خاک، درجه ی شیب و متوسط دمای ماهیانه بودند. ارزیابی مدل با استفاده از ضرایب آماری کاپا و سطح زیر منحنی پلات های roc به ترتیب برابر 72/0 و 85/0 بود که نشان دهنده دقت بالای نقشه تولید شده می باشد و رویشگاه کاملاً مناسب گونه 10000 هکتار معادل 10 درصد منطقه ی مطالعاتی تعیین شد. مدل رگرسیون لجستیک از گروه مدل های متمایز کننده ی گروهی بر اساس داده های حضور و عدم حضور رویشگاه بالقوه ی گونه را تعیین می کند. نتایج حاصل از این مدل نشان داد که عوامل مهم محیطی تأثیرگذار بر پراکنش این گونه؛ متوسط بارش سالانه، میزان درصد رس خاک، متوسط دمای گرمترین فصل سال و درجه ی شیب است که مطابق پیش بینی این مدل،21000 هکتار ، معادل 21 درصد از سطح مراتع منطقه مطالعاتی را رویشگاه عالی تشکیل می دهد. ارزیابی مدل رگرسیون با استفاده از ضرایب آماری کاپا و سطح زیر منحنی پلات های roc به ترتیب برابر 50/0 و 75/0 بود که بر اساس طبقه بندی جزء نقشه های با دقت خوبی قلمداد می شود. نتایج مربوط به تأثیر اندازه نمونه بر دقت روش های مدلسازی نشان می دهد سطح زیر منحنی پلات های roc نسبت به ضریب کاپا تغییر پذیری کمتری دارد و روش قابل اعتمادتری است. بر اساس نقشه های رویشگاه بالقوه و منحنی های عکس العمل گونه، رویشگاه مناسب گون زرد در منطقه ی مطالعاتی، مناطقی با بافت متوسط تا نسبتاً سنگین (44 تا 48 درصد رس)، شیب متوسط (10 تا 20 درصد)، خاک هایی با شوری کم (کمتر از 3/0 دسی زیمنس بر متر)، رطوبت اشباع خاک بین 45 تا 47 درصد و اسیدیته ی حدود 5/7 است. نتایج مدلسازی پراکنش بالقوه این گونه و سایرگونه های گیاهی مهم می تواند در مکان یابی مناطق مستعد جهت احیای رویشگاه های بالقوه ی گونه های مورد نظر استفاده شود. کلمات کلیدی: مدلسازی پراکنش جغرافیایی گونه های گیاهی، گون زرد، تحلیل عاملی آشیان اکولوژیک، رگرسیون لجستیک، زمین آمار، سیستم اطلاعات جغرافیایی.